ALİ TEZEL: “4 MİLYON KİŞİYE AF GELİYOR”
Sosyal Güvenlik Uzmanı Ali Tezel dün gece Abbas Güçlü ile Genç Bakış’a konuk oldu, maden işçilerinin durumundan Haziran ayında çıkması beklenen torba yasaya kadar birçok konuda önemli bilgiler verdi.
İşte programın geniş özeti;
4 MİLYON KİŞİYE AF
- Şu anda sayın başbakanımızın önünde bir torba yasa var. İçinde Bağ-Kur prim afları var. Birinci seçenek Bağ-Kur’a 12 aydan fazla prim afları olanların prim borçlarının silinmesi. Böylece sağlıktan da yararlanabilecekler.
- İkinci seçenek Bağ-Kur’da ve SGK işveren prim borçlarında gecikme zamlarının yarısı silinerek, anaparayla beraber 36 takside bölünme imkanı. Aynı şekilde ilk taksit ödendiği andan itibaren sağlıktan da yararlanabilecekler. Yine bu arada dileyenlerin geçmişte sildirdikleri Bağ-Kur primlerini yeniden canlandırma hakkı verilmesi de torba yasada var.
- Şu anda haberdar değiller ama 4 milyon vatandaşımız, istese de, istemese de 1 Ocak 2012’de yürürlüğe giren, Zorunlu Sağlık Sigortası prim borçlarıyla karşı karşıya. Kişi başına ortalama 4 bin liraya yakın borç var. Zamanında gelir testine girmediği için ayda iki asgari ücretten çok geliri var denilerek aylık sağlık primi 250 lira çıkanlar için bir defalığına, verilen süre içinde başvurmak kaydıyla, yeniden gelir testine girerek geçmiş borçlarının sıfır lira 45 lira veya 125 liraya indirilme hakkı olacak. Soma’dan dolayı biraz daha ötelendi, muhtemelen haziran ayında çıkacak.
SGK GENEL SAĞLIK SİGORTASI HAKKINDA BİLGİLENDİRME YAPMIYOR
- Genel Sağlık Sigortası prim borçlarıyla ilgili SGK’yı eleştirmek lazım, çünkü bu konuda hiç bilgilendirmiyorlar insanları.
ZORUNLU TATBİKAT YAPILMAZSA CEZASI SADECE 1200 LİRA
- İş yerlerinde yılda en az bir kere tatbikat zorunluluğu var. Madenlerde daha da fazla. Yapılmazsa cezası 1200 lira.
SORUMLULUK ENERJİ BAKANLIĞI’NDA MI, ÇALIŞMA BAKANLIĞI’NDA MI?
- Madenlerin iş sağlığı ve güvenliği, iş hukuku ve sosyal güvenlik mevzuatı denetimlerini Çalışma Bakanlığı ve SGK’ya bağlı müfettişler yapıyor. Ama madene ruhsat veren, madeni işletmeciye veren ve madeni denetleyen Enerji Bakanlığı. Burada çift başlılık var. Bir Çalışma Bakanlığı müfettişinin kapatma kararını uygulayacak olan yer Enerji Bakanlığı ve valilik. Yoksa iş müfettişi kendi kendine kapatamıyor burayı. O zaman iş müfettişinin bir anlamı kalmıyor ki. Burada çift başlılığın önlenmesi gerekiyor. Ya da iş müfettişi kapattım dediği an o işyerinin kapanması gerekiyor.
O UZMAN PATRONUNU ŞİKAYET EDER Mİ?
- Madenlerimiz genelde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uymuyor.
- İş sağlığı ve güvenliği uzmanının maaşını işletme veriyor. Böyle bir durumda o uzman hiç patronu bakanlığa şikayet eder mi?
MADENLERDE TUVALET BİLE YOK
- İşçiler madenlerde 7-8 saat çalışıyor. Bu süre zarfında işveren yemek vermiyor, işçiler yemeklerini evlerinden getiriyor. Ve madenlerde tuvalet bile yok.
301 MADENCİNİN HAYATI 112 DOLAR
- Bizim en büyük eksiğimiz imzalamadığımız Uluslararası Çalışma Örgütü ILO’nun 176 numaralı sözleşmesi. Madenlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı’nı düzenliyor. İmzalamadık çünkü madenlerde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini uygularsak madenin tonunu 140 dolara çıkaracağız. İş sağlığı güvenliği tedbirini uygulamıyoruz, tonunu 28 dolara çıkarıyoruz. Şu an için 301 işçinin pahasına. Şu an için diyorum çünkü aynı madende geçen yıl 180 ölümlü iş kazası olmuş. Hiç kamuoyu duymadı onları.
SOMA’DA KURTULAN MADENCİLERİN MALULEN EMEKLİ OLMA ŞANSI YOK - Madende arkadaşları ölen madencilerin ruh sağlığını göz önüne aldığınızda tekrar orada çalışmasının çok doğru ve doğal olmadığı açık. Ama maalesef bizim uygulamamızda bu kişilerin malulen emekli olma şansı yok. Emekli olabilmesi için bir ruh sağlığı hastanesine yatırıp ruh sağlığı yerinde mi değil mi diye kontrol edilmesi gerekiyor.
ÖLEN İŞÇİLERİN AİLELERİNE NE KADAR MAAŞ BAĞLANACAK?
- Türkiye’de eğer iş kazasında ölmüşsek, çalıştığımızda aldığımız paradan daha fazla para alırız. Eğer ben iş kazasında vefat edersem geride kalanlarım benim son brüt ücretimin yüzde 70’i kadar iş kazası geliri alır. Eğer benim 5 yıllık çalışmam ve 900 günlük primim varsa geride kalanlara bir de 700-800 lira ölüm aylığı bağlayacaklar.
SADECE YÜZDE 2
- Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini tam olarak uygulayan işyeri sayısı yüzde 2’yi geçmez. Çünkü biz iş sağlığı ve güvenliğini üretimin bir maliyeti olarak görüyoruz. İnsanca, onurlu çalışmanın gereği olarak görmüyoruz.
ALMANYA’DA 3 İŞÇİ ÖLDÜ MADENLER 6 AY KAPANDI
- Geçen yıl Almanya’da bir madende 3 işçi öldü, madenleri 6 ay kapadılar, nedenini, önleyecek tedbirleri bulmak için. Bizde sadece yas süresince birkaç gün kapalı kaldı madenler. Soma’daki şartların diğer madenlerden farklı yok. Yarın oralarda da böyle bir kaza olmayacağının garantisi yok.
MADENCİNİN EN AZ 36 SAAT EĞİTİM ALMASI GEREK
- Çalışma Bakanı Faruk Çelik’i tebrik etmek gerekir. En az 36 saat eğitim almadan tershanelerde çalışmak çıkan yasayla yasaklandı. Madenlerde de işçinin en az 36 saat eğitim almadan işçinin çalışması yasak ama şu anda bu sadece görüntüde oluyor. Hiç eğitim almadan eğitim sertifikasının altına imza atılıyor. Bunun denetiminin iyi yapılması lazım.
TAMAMI SERMAYE TEMSİLCİSİ OLAN MECLİSTEN ÇÖZÜM BEKLEYEMEYİZ
- Ülkenin yüzde 70’i emekçi sınıfı olduğu halde eğer biz meclise sermaye temsilcisi gönderiyorsak, biz tamamına yakını sermaye temsilcisi olan o meclisten nasıl çözüm bekleyeceğiz?
ÇALIŞAN ÖRGÜTSÜZ, İŞVEREN ÖRGÜTLÜ
- Şu an sendikalı işçi sayımız yüzde 9. Çalışanlar örgütsüz. Ama buna karşın işverenler örgütlü. Ben bir işyeri açsam mecburen Ticaret Odası’na, Sanayi Odası’na, Odalar ve Borsalar Birliği’ne kayıt olmak zorundayım. İşveren olarak örgütlenmek zorundayım. Ama işçi olarak sendikaya üye olmak gibi bir zorunluluğum yok. Ayrıca sendikaya üye olmak çok zor.
OKULLARDA İŞ HUKUKU, SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU ÖĞRETİLSİN
- Okulda bizi çalışma hayatına hazırlayacak iş hukuku, sosyal güvenlik hukuku, devlet memurları kanunu, fazla mesai nedir vs… Bunlarla ilgili tek bir dersimiz yok. Bizi işe hazırladığını söyleyen eğitim sistemimiz bizi işe hazırlamıyor.
KAÇAK EV HİZMETLİSİ ÇALIŞTIRANA 400 BİN LİRA CEZA
- 1964 yılından beri ev hizmetleri sosyal güvenlik kapsamında. Evimizde ister 1 ay boyunca, ister haftada bir gün, ister ayda bir gün birisini devamlı çağırıyorsak, evimizin temizliğini, bakımını yaptırıyorsak, yaşlı, çocuk baktırıyorsak sosyal güvenliğini sağlamak zorundayız. - Eğer evimde 1 ay sigortasız bir hizmetli çalıştırırsam maliyeti 12 bin lira, 1 yıl çalıştırırsam 80 bin lira, 5 yıl çalıştırırsam 400 bin lira. O yüzden evinde haftada bir gün bile hizmetli çalıştıran kim varsa onun sosyal güvencesini sağlasın.
EV HİZMETLİSİNE SİGORTA İŞLEMLERİ NASIL YAPILACAK?
- Evinde hizmetli çalışan nerede ikamet ediyorsa oradaki sosyal güvenlik merkezine gidip iş yeri bildirgesi dolduracak, SGK ona bir kullanıcı kodu ve şifresi verecek. Sonra internetten çalışanın bilgilerini girerek işe giriş bildirgesi verecek. Sonra da her ay kaç gün çalıştırıyorsa, takip eden ayın 23’üne kadar yine internet üzerinden kaç gün çalıştığı ve ne kadar ödediğini bildirecek. Sonra da o bildirdiği rakamın üçte biri kadar SGK primini kurumun belirlediği bankalara gidip ödeyecek. Her şey internet üzerinden.
KAÇAK YABANCI İŞÇİ ÇALIŞTIRMANIN MAALİYETİ DAHA YÜKSEK
- Suriye krizine kadar Türkiye’de yaklaşık 1 milyon yabancı uyruklu kaçak işçi vardı, şimdi bu rakam arttı. Yabancıları çalıştıran kişilerin Türk kaçak işçi çalıştırmaktan daha ağır cezaları var. Eğer yabancı kaçak işçi çalıştırırken yakalanırlarsa, Türk işçiler için 400 bin lira ödüyorlarsa yabancı işçi için 450 bin lira para öderler. Ve sınır dışı edilecek işçinin tüm sınır dışı masraflarını da o işveren ödemek zorunda kalır.
STAJYERLER SADECE GÖZLEMCİDİR
- Stajyerler asla üretimde kullanılamaz. Onlar sadece gözlemci ve öğrenicidir. Eğer ona iş yaptırırsak ve bu esnada bir iş kazası geçirirse sorumluluk o işyeri sahibine aittir.
RÖDOVANS TAŞERON SİSTEMİNDEN DAHA KÖTÜ
- Rödovans kiralama demek. Mesela bir maden sahasının, bir işletmeciye oradan çıkarılacak maden ürününün belli bir yüzdesi karşılığı kiralanması. Soma’daki şirket rödovans şirket. Alan Türkiye Kömür Kurumu’nun. Çıkan kömürün yüzde 85’i TKİ’nin. Yüzde 15’i şirketin. TKİ o yüzde 15’i de şu fiyatla alacağım diyor.
Böyle olunca rödovans şirket ne kadar çok kömür çıkarırsa payı o kadar çoğalacak. Bu sebeple iş sağlığı ve güvenliği, kurallar filan hiç umurunda değil. Umurunda olan tek şey ne kadar çok kömür çıkaracağı. O saha onun değil. Teknolojini geliştir dediğinizde seneye burada olup olmayacağım belli değil neden geliştireyim ki diyor işletmeler. Rödovans sistemi taşeron sisteminden daha kötü.
ENGELLİ ÇOCUKLAR VE AİLELERİNİN HAKLARI
- Eğer bir çocuk yüzde 60’tan fazla engelliyse, Annesi işe girmiş ya da isteğe bağlı prim ödemişse 360 günü 450 gün sayılıyor. Sonra o ilave 90 günler toplanarak yaştan düşülüyor. - Yine yüzde 40’tan fazla engeli olan bir çocuğun 65 yaş kanunundan yararlanarak her ay aylık alması imkanı var ama bunun için de gelir testine girmesi gerekiyor. Gelir testinde de engellinin birlikte ikamet ettiği ailenin kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin üçte birinden az olması gerekiyor. Eğer azsa engelli çocuğa aylık bağlanıyor.
- Engellilik oranı yüzde 60’tan fazla çocuk veya yaşlı, bir başkasının bakımına muhtaç bir kişiye bakan kişiye de evde bakım parası veriliyor. Bunun şartı evde bakıma muhtaç olduğunu belirten bir sağlık kurulu raporu, engelliye bakanın ikamet ettiği ailenin kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin üçte birinden az olması.
TAMAMLAYICI SAĞLIK SİGORTASI İYİ BİR SİSTEM
- Tamamlayıcı sağlık sigortası bana göre iyi bir şey. Ama Türkiye’de henüz yaygınlaşması gerekiyor. SGK ile anlaşma yapmış tüm özel hastaneleri kapsadığında tamamlayıcı sigortanın iyi bir şey olduğunu göreceğiz.
MEVSİMLİK TARIM İŞÇİLERİ İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİRLER
- Mevsimlik tarım işçileri kendileri isterlerse sigortalı olurlar. Ben süreksiz tarım işi yapıyorum diyerek sosyal güvenlik merkezlerine başvurularsa isteğe bağlı sigortanın yarısı kadar prim ödeyebilirler.
Genç Bakış'ın tüm bölümünü izlemek için TIKLAYIN!
