Prof.Dr. Bingür Sönmez dün gece Abbas Güçlü İle Genç Bakış'ta Sarıkamış'ın bilinmeyenlerini anlattı. Söylendiği gibi 90 Bin asker donarak mı öldü? Enver Paşa'nın hataları neydi?
İşte programdan satır başları:
Sarıkamış’ta yağmur yağdığı zaman biz dağın eteklerinden mermi, fişek, barut toplardık..
Sarıkamış’ta doğdum, büyüdüm. Dedemin köyü Bardız savaşın başlangıç ve bitiş noktasıdır. Çocukluğum dağların arasındaki şehitliklerde geçmiştir.Yağmur yağdığı zaman biz dağın eteklerinden mermi, fişek, barut toplardık. O şehitliklerin sahipsizliği ve donarak, titreyerek tek kurşun atmadan yaşamını yitiren zavallılar yaklaşımı benim içimde yaraydı. Bu hep ağırıma gitti.
2003 yılında Erzurum Kalkınma Vakfı'nın düzenlediği Sarıkamış Şehitleri Panelinde Kafkas Cephesinde Sağlık Hizmetlerini anlattım. Ruslardan arşivler sundum. 6 Temmuz 2003'te Necati Bölükbaşı bizi Allahuekber dağlarına götürdü. Güneş gitti ve soğuk başladı inanamazsınız. Çok kalabalıktı bir törendi. Milletvekilleri, valiler.Bütün medya oradaydı. Sandım ki bütün Türkiye duydu. Hiçbir yerde haber çıkmadı. Sonra yürüyüş yapmaya karar verdik. Erzurum Kalkınma Vakfı, Sarıkamış Dayanışma grubu, Akut ile 2003 yılında 250 kişi, 2. Sene 4000, 2 yıl öncesi 100 bin genç o dağlarda yürüdük.
Enver Paşa kimdir?
1881 doğumlu. Çok zeki, çalışkan, İttihat Terakki’nin en etkili isimlerinden, deli cesareti olan bir asker. 1908 yılında Yarbay iken Berlin’e askeri ateşe olarak gidip 1,5 yıl orada kalıyor. Alman hayranlığı orada oluyor. İmparator 2. Wilhelm yemeklerde hep sağına oturtuyor. Protokol dışı bu davranışı da onun ileride Osmanlı’nın en önemli adamlarından biri olacağını söyleyerek geçiştiriyor. Bronsart’ın anılarında şöyle bir cümle var. “Almanların menfaati için en uygun insan Enver’dir. Önce Genelkurmay Başkanı oluyor. Sonra padişahın damadı oluyor. Arkasında muazzam Alman ve Saray desteği var. Askerliğin hızlandırılmış modeli olmaz.
-Belinde silah ile Sadrazamın istifa dilekçesini götürüp imzalatabilen bir insan.
-Bir üst bir altı Divan-ı Harbe vermeden idam edebilir, kuralını çıkartıyor. Çok istismar eden komutanlar oluyor.
-Enveriye denen şapkayı icat ediyor.
-Enveriye adında bir yazı icat ederek harf devrimi yapıyor.
-Bedelli askerliği kaldırmış.O zaman gayrimüslim vatandaşlarımız askere alınmıyor, 2 milyon altın gelir sağlanıyor. Askere alınmışlar ama hepsi birer hain çıkmış.
Genç Bakış 31.03.2016 yayınından fotoğraflar / Foto Galeri
Türk tarihinin kanayan yaralarından biri olan Sarıkamış Harekatı’nı, tarihin unutulmuş sayfalarından gün yüzüne çıkaran, Sarıkamış ağıtlarıyla büyüyen Prof. Dr. Bingür Sönmez Abbas Güçlü İle Genç Bakış’ta anlattı.. Tüm resimler
-Enver Paşa Almanya’ya giderken itiraf gibi bir veda yazıyor,“Osmanlı Ordusu Dünya Harbi'nde üzerine olabildiğince fazla düşman çekerek Avrupa’daki kesin zafereten rahatlatma vazifesi üstlenmiştir” Bu utanılacak bir şey.
-Meclise danışılmadan 1. Dünya Savaşına girdik. Enver,Cemal ve Talat Paşa’nın arasında verilen bir karardır.
-Askeri dehası Mustafa Kemal gibi Kurtuluş savaşını bitirmeye yeterli değildi.
-Ruslar Sakarya Savaşına kadar Enver Paşayı ciddi şekilde himayeye alıyorlar.Enver Paşa onların tarafında görünüp Orta Asya’ya gidip Turan yolunu açmayı düşünüyor.
-Eğer Mustafa Kemal Sakarya savaşında yenilse Enver Paşa Batum’a kadar gelmiş Trabzon’dan Anadolu’ya geçecekti. Rusların amacı İngilizler Kafkaslara gelmesini engellemekti. Madenler var, petrol var. Eğer Enver Paşa gelseydi ikilik yaşanacaktı. Mustafa Kemal’in gücünü sıfırlayacaktı. Sakarya savaşı kazanıldı ve Ruslar Enver Paşa’yı imha etti.
Sarıkamış Harekatı
-Rusların batırdığını Bahr -i Ahmer, Bezm- i Alem, Mithat Paşa gemilerinde kışlık donanım, Almanya’dan gelen tek yardım, çok değerli haritalar var. Hepsi gidiyor.
-Savaş 15 gün, 15 gece sürmüştü. 120 bin insan akın akın Sarıkamış’a gidiyor.
-Hafız Hakkı Paşa 55 kilometreyi 8 saatte gideceğini planlıyor. 12 saat sonra Sarıkamış’ta olacağım diye Enver Paşa’ya kararlar yazıyor. İstanbul’dan geliyor, ömründe kış görmemiş. Dağ yollarını bilmeyen, haritalardaki patikaların asfalt olduğunu zannediyor.
-Hiyerarşi bozulmuş, stratejik hata yapılmıştır.
-Elde haritalar yoktur. Olan haritalar Ruslardan olandı.
-Bu savaşın bir haini varda o da Almanya’dır. Tehcir kararını Alman Genel Kurmay vermiştir. Onun için savaşın kayıtları çıkarılmamıştır.
-Sarıkamış Balkan Harbinin utancını silmek isteyen kahraman genç subayların savaşıdır.
-Bütün Alman Generalleri anılarında “Kafkas Cephesi kendisini Napolyon zanneden bir sürü psikopat ile doluydu” der.
-Rusların ayaklarında çizmeleri, sırtlarında keçeleri, papakları, kürk eldivenleri vardı. 12 saat savaşıp, 12 saat dinleniyorlardı.Bizim askerlerimiz en son 25 Aralıkta sıcak yemek yediler. 5 Aralık tarihine kadar sıcak yemek yemediler. Ellerinde 3 tane peksimet vardı.
- Sarıkamış’a gelindiğinde ordunun yüzde doksanını kaybetmiştik.
- Kafkas cephesinde 50 bin – 60 bin katır, öküz, manda harap olmuş gitmiş.
-Kar’ın içinde susuz kalmış insanlar. Mataraların içindeki sular donmuştur.
- Kafkas Cephesi Bolşevik İhtilalini 20 yıl öne alan savaştır. Sarıkamış dünya tarihini değiştirmiştir.
-1.Dünya Savaşının sonunda Yunanlılar geri çekildi. Generalleri yargılandı.11 general kurşuna dizildi.Hafız Hakkı Paşa yarbaylıktan albaylığa, albaylıktan paşalığa terfi edildi.Geri dönenlerin hiçbirisi yargılanmadı.
-Kurtuluş Savaşı’nın önsözü Çanakkale ise, Çanakkale’nin önsözü Sarıkamış’tır.
Sarıkamış’ta neler yaşandı?
Erzurum’dan 9, 10 ve 11. kolordu yola çıkıyor. 9.Kolordunun başında olması gereken Hasan İzzettin Paşa tecrübeli bir komutan. "Kış çok ağır baharı bekleyelim.Ben sizin tabya hocanızdım. Osmanlı’nın bir kış zaferi kazandığını öğrettim mi? “diyor. Enver Paşa sinirle "Eğer hocam olmasaydınız sizi ellerimle kurşuna dizerdim” deyip görevden alıyor. Ve o rütbede komutan bulmak zor olduğu için anda tenzili rütbe yapıyor. Başkomutan vekili 3.ordu komutanı oluyor. Daha sonra 9. Kolordu’nun başına geçiyor. Emir karmaşası oluyor.
Çimenli’den, Bardız köyüne geldiklerinde tarih 24 Aralık. O gece Almanlar ile İhsan Paşa, Bronsart, Feldman masada toplanıyorlar. “Enver Paşa yarın Sarıkamış’a hücum edeceğiz diyor”. Sadece 29. Tümen Bardız’dadır. Diğer tümenler yoldadır. Almanlar bekleyelim ,Enver Paşa “hayır saldıracağız” diyor.
2 tümen birbiri ile savaştı, 2000 şehit verildi..
-Hafız Hakkı Paşa çok kahramanca Narman’ı alıyor. Oltu’ya geliyor. Oltu’da çok büyük çatışmalar oluyor. 2 tümen birbiri ile 4 saat boyunca çarpışıyor.2000 şehit veriliyor. Oltu alınıyor. Bardız’a gelinmesi lazım 2 Rus tugayı geri çekiliyor. Bütün orduyu imha etmem lazım diyor. Sadece 32. Tümeni Bardız’a gönderiyor. Kendisi 2 tümeninin başında kalıyor.
-25 Aralık tarihinde başlayan yürüyüş ile 30 Aralıkta dağın öbür tarafına geçildiğinde 28 bin kişiden 3200 asker kalıyor. 25 bin asker kurşun atmadan şehit oluyor.
-Allahuekber dağları aşıldı. Tren yolu imha edildi.2000 Rus esir alındı. Çok büyük silahlar toplandı.
-Ruslar 3 Ocak’ta karşı saldırıya başladılar.4 Ocak’ta Enver Paşa ayrıldı. Hafız Hakkı Paşa’yı Başkomutan yaptı. Teslim bayrağı çekilmeye başladı. Ve 5 Ocak’ta savaş bitti. 9. Kolordu’nun tümü İhsan Paşa dahil esir düştü.10.Kolordu’dan sadece 5000 kişi geri döndü.
Sarıkamış Felaketi neden gizlendi?
-Enver Paşa Sarıkamış’ta İstanbul’a geldiğinde Pera’da zafer baloları verilmiş. Şam’da havai fişekler patlatılmış.Öyle bir sansür uygulanmış ki hiç kimse Sarıkamış’ı konuşamamış.
-Sarıkamış’tan dönerken esaret anında askeri kayıtlar karargah ateşinde yakıldı. Bu askeri gelenek. Geri gelen belgeler ittihat Terakki tarafından imha edildi. İlk defa 1919 yılında geri gelenlerin anıları ile duyuldu.
Anadolu’da tren yolu neden yoktu?
Son yüzyıl içerisinde Ruslar ile yapılan her anlaşmada Ankara’da Tren yolu yapılmayacaktır şartı konuluyor. Ama Ruslar 93 harbinde Sarıkamış’ı aldıklarında Tiflis’ten Sarıkamış’a, 1916 yılında Erzurum’u aldıklarında Sarıkamış’tan Erzurum’a tren yolu döşediler.
Sarıkamış’a Müze ve Araştırma Merkezi
Sarıkamış şehitlerine verilen en büyük armağandır. Sarıkamış Kafkas Cephesi Araştırma ve Tanıtma Merkezi yapılıyor. Orman Bakanlığı 7 dönüm arazi üzerine 2 bin metrekarelik müze yaptırıyor. İnanılmaz bir hizmettir. İçini ben donatacağım. Konferans salonu, müze, araştırma merkezi olacak. Panoramik müze ve benim verdiğim 17 bin şehidin künyesi olacak.
Sarıkamış Heykeli
Bulgaristan’da dev Rus heykeli var. Onu gördüğümde “Sarıkamış’a böyle bir kahraman heykeli yapmam lazım” dedim.Pınar Öktem bir proje hazırladı. Bu heykel 16 metre uzunluğunda, 10 ton ağırlığında dev bir asker heykeli.3 metre boyunda örneği yapıldı. Vali izin vermedi.İnşallah İçişleri Bakanı devreye girecek. İzin verilirse proje gerçekleşecek.
30.03.2016 / Genç Bakış / Prof. Dr. Bingür Sönmez / Bölümler
Sarıkamış Harekatı’nı, tarihin unutulmuş sayfalarından gün yüzüne çıkaran, Sarıkamış ağıtlarıyla büyüyen Prof. Dr. Bingür Sönmez Abbas Güçlü İle Genç Bakış’ta anlattı… Hemen izle
